دکتر پیمان نواب
۱. مولویپژوهی بزرگ هم‌روزگار ما دکتر محمدعلی موحد پس از انتشار اخیر تصحیح مهم‌شان از مثنوی مولوی و در ابتدای پاسخ به سوال از چرایی ِبیشتر بودن تعداد ابیات مثنوی ایشان از نسخه‌ی تصحیح‌شده‌ی دکتر سروش ، از دکتر سروش به محقق ِ ارجمند و صاحب‌نظر (در حوزه‌ی مولویپژوهی) یاد می‌کنند.*
این محقق ارجمند و صاحب‌نظر در ساحت ِ مولویپژوهی، در سال ۱۳۹۶ و در کشور کانادا و در زمانی که ترجمه‌ی کتاب «ملت عشق» در ایران به چاپ چهلم رسیده است ، در باب این کتاب با علاقه‌مندان به گفتگو می‌نشیند و نکات قابل توجهی را ابراز می‌دارد. شنیدن این نکات از زبان یکی از پژوهشگران زندگی ِ مولانا جلال‌الدین و آثار او که تصحیحی از نسخه‌ی قونیه ی مثنوی را هم بدست داده است، البته می‌تواند کسانی را فارغ از فضای شکل گرفته‌ی دو قطبی موجود، حداقل به مطالعه‌ی «ملت عشق» مشتاق گرداند.
۲. اهم نکات مطرح شده توسط ایشان پیرامون ِ «ملت عشق»، به قرار زیر است:
الف.ترجمه‌ی ارسلان فصیحی از این کتاب که برگردانی‌ست از ترکی به فارسی، عالی و درخشان است و می‌توان آن را یک کار فرهنگی ِ عالی نامید.
ب. آشنایان با مولانا و آثارش اگرچه یافته‌های محتوایی‌شان از این کتاب در بهترین حالت، حداقلی خواهد بود، اما صورت‌بندی کار، نحوه‌ی رمان‌نویسی و تصویری که از زندگی مولانا در این کتاب ارائه می‌شود، می‌تواند کتاب را برایشان بسیار خواندنی کند. الیف شافاک در تألیف این کتاب هنری نشان داده و کاری مهم به انجام رسانده است
ج. اگرچه این کتاب در زبان ترکی با نام «عشق» منتشر شده است، اما در برگردان فارسی ملت عشق نامیده شده است؛ ترکیبی برگرفته از همان بیت معروف مولانا که:
"ملت عشق از همه دین‌ها جداست
عاشقان را ملت و مذهب خداست"
ملت اگرچه در روزگار ِما معادل کلمه‌ی "nation" در زبان انگلیسی‌ست اما در گذشته هم در ادبیات ما و هم در ادبیات عرب، به معنای دین به کار می‌رفته است. بدین‌سان "
ملت عشق را باید همان «دین ِ عشق» نامید. باری، انتخاب ملت عشق برای عنوان کتاب در زبان فارسی گزینشی نیکو محسوب می‌شود.
د. برخلاف عنوان فارسی مناسب کتاب، نام ِ انگلیسی کتاب یعنی: «چهل قاعده ی عشق»، گزینه‌ای نامناسب است که به نظر می‌رسد بیشتر جهت افزایش جذابیت کتاب برای آن انتخاب شده است. چهل قاعده‌ی شمرده شده در این کتاب را می‌توان قواعد نگرش ِآدمی به این جهان نامید؛ قواعدی مربوط به تهذیب ِ نفس، به پاکیزه کردن ِ خویشتن، به نزدیک شدن به انسانیت، به فهم ِ جهان، به فهم طبیعت و امثال اینها. اگر از اریک فروم بپذیریم که عاشقی یک هنر است پس آموختنی خواهد بود، و لذا به تمرین نیاز دارد. آری باید خود را آماده کرد؛ عشق مهمانی‌ست که در هر خانه‌ای وارد نمی.شود. باید خانه را جارو کرد و آن را آراست تا لایق مهما ِعزیزی چون عشق شود.
ه. مطالعه‌ی این کتاب نشان می‌دهد که الیف شافاک با مثنوی مولوی و دیوان شمس کاملا آشناست؛ بسیاری از مطالب ِ کتاب برگرفته از آثار مولاناست و بعضی از آنها کلمه به کلمه، سخن ِمولوی‌ست. اگر مترجم محترم کتاب به این نکته وقوف داشت می‌توانست با ارجاعات مناسب نشان دهد که کدام مطلب کتاب برگرفته از کدام شعر ِ مولاناست، اما به هر دلیلی این مهم صورت نپذیرفته است.
و. کتاب ملت عشق یک رمان است ، بنابراین نه تنها به صورت کامل با واقعیت ِ تاریخی منطبق نیست بلکه حتی در قسمت‌هایی از واقعیت تاریخی فاصله می‌گیرد. دو مورد ِ "کیمیا خاتون" و "سرنوشت شمس" در این کتاب را می‌توان به عنوان نمونه‌های فاصله‌گیری از واقعیت تاریخی مثال زد.
*پله پله تا ملاقات مولانا: گفتگوی روزنامه‌ی ایران با دکتر محمدعلی موحد
