حسن همايون: يك: «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» نخستين مجموعه شعر ساره دستاران در دو فصل «هويج افتاد» و «ناگهان ابر در آينه» دربرگيرنده شعر هاي اين شاعر نوشته شده در سال هاي دهه 80 به تازگي از سوي نشر آموت منتشر شده است.
در اين يادداشت بناي نقد ندارم و به مرور و معرفي اين مجموعه مي پردازم یک: پيش از هر چيز آن شعر را كه از همه شعر هاي اين مجموعه دوست دارم و به نوعي بيشتر مي شناسمش پيش مي كشم: شعر سفر: «گاهي وسط كار/ رها مي كنم و/ مي روم/ تا درياي شمال/ درياي جنوب/ مي سي سي پي/ با همين قايق كاغذي روي ميزم». اين شعر مدخل خوبي است براي راه پيدا كردن به مكانيزم تخيل نزد خانم شاعر، به واقع در اين مجموعه شاعر دو ابژه «روزمر گي» و «خيال پردازي» را به عنوان استراتژي هاي اغلب شعر هايش انتخاب كرده است و بر اساس اين دو محور است كه شعر هاي اين مجموعه در تنوع مضموني و زاويه ديد و پرداخت رقم خورده است. بسامد بالاي كلمه روز و ديگر كلمه هاي مشتق از آن و هم خانواده اش، همچنين تاكيد بر آنچه معطوف به فرآيند زيست هرروزه است، من مخاطب را بر آن مي دارد تاكيد كنم روز مر گي به عنوان يكي از محورها ي مجموعه شعر هاي اين كتاب عمل مي كند. ديگر آنكه تخيل شاعر در مواجهه با همين ملال ناشي از روز مر گي است كه خيال پردازي خاص شعر هاي اين مجموعه را رقم مي زند. دقيق تر بگويم راوي براي تحقق شعر به دوردست ها نمي رود و از همين اتفاق هاي معمول بهره مي گيرد و با تخيلي قوي سعي مي كند موقعيت كليشه شده در بطن و حاشيه زندگي هرروزه را به چالش بكشد و ما را با شكلي ديگر از زندگي روبه رو كند. دليل ديگر انتخاب شعر «سفر» هم مساله شخصي است. ماجرا ساده است: اين قايق كاغذي كه راوي از آن حرف مي زند يا آن را پيش مي كشد تا تخيلش را به كار بيندازد، براي من اما اسباب بازي بود به شكلي ديگر. گاهي وقت ها چشم همكار و دوست عزيز ساره دستاران را مي پاييدم تا آن را از سر ميز كارش دودر كنم، اما هر بار به شكلي ناكام مي ماندم! همان ميز كار گوشه ديوار گروه فرهنگي خبرگزاري ايسنا در آن ساختمان قبلي اين رسانه را مي گويم.
دو: ديگر آنكه در معرفي مجموعه شعر «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» بايد بگويم شاعر عموما سعي بر ايجاز دارد و عمده شعر هاي كتاب كوتاه است. همچنين زبان و نثري روان دارد، شاعر براي تحقق شعر و ادبيات به زبان تا آنجا پرداخته است كه بتواند تخيلش را شكل داده و منتقل كند: برخلاف تلقي هايي از شعر كه با دست بردن در اركان جمله و جابه جايي و همچنين مراعات سازي و بازي هاي زباني در پي دستيابي به شعر است. در اين مجموعه شاعر اما سعي دارد با اعتماد به زبان معيار و همچنين كمترين دست بردن در اركان جمله، از طرفي بهره گيري از تخيلي اثر گذار و حسي جاندار به شعر دست پيدا كند و مخاطب را همراه كند.
سه: ديگر آنكه با وجود افول يا فرو كش كردن تب استفاده شاعران جوان از عموم قالب هاي كلاسيك از جمله غزل، اما تب تغزلي نويسي و رويكرد هاي ليريك در شعر نه تنها كم نشده است بلكه بر خيل علاقه مندان اين رويكرد هرروزه افزوده مي شود. مجموعه «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» هم از اين رويكرد خوشايند و مورد پسند مخاطب و شاعر شانه خالي نمي كند و عمده شعر هاي اين مجموعه در اين فضا نوشته شده است: در عين حال شاعر در مجموعه «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» به مصائب آدم ايراني مانده در گرفتاري هاي سنت و تجدد بي اعتنا نيست و سعي مي كند از منظري فردي به موضو ع هاي عام و فراگير مبتلابه ما بپردازد: از جمله به مفاهيم بي اعتمادي، دروغ و همچنين خيانت و تنهايي كه در شمار مسائل اجتماعي است، كه به آنها مي پردازد.
چهار: در بند پاياني يادداشت بر اين مجموعه ترجيح من اما اين است كه چند شعر از مجموعه «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» را بخوانيم: شعر زنداني «ديوارها را ورق مي زني/ كه زندگي ات شده اند / آينه ات، دفترت، منظره ات / ديوارها همه زندگي ات شده اند / خط مي كشي و / ورق مي زني». ديگر شعر سكانس آخر «فايده يي ندارد/ كلنجار رفتن با زندگي /مثل حرف زدن / با شخصيت هاي فيلم ها/ دست آخر/ كاري را مي كنند/ كه كارگردان مي گويد». شعر ديگر سقوط «بليت يك طرفه/ و عكس دختري كه تنها مي ماند/ شوخي تلخي است زندگي/ وقتي هر چيزي راهش را گم مي كند/ مثل هواپيمايي كه فرود آمد/ تا تو اوج بگيري». از دست ما خاطره باز ها... اين شعر هم اما خاطره تلخي دارد. وقتي نوشته شد كه همكاران ما حسن قريب و اسماعيل عمراني براي ماموريت رفتند، اما هواپيماي سي- 130 سقوط كرد و همراه ديگر همكاران خبرنگار و عكاس مان از دنيا رفتند. شعر ديگر شب «پيش از خواب / مي چرخم به سمتش/ حرفي نمي زنيم / به هم نگاه مي كنيم / من و/ ديوار روبه رو» نمونه هايي از شعر هاي اين مجموعه هستند.
پنجم: اشتباه مي كردم كه چهار آخرين بند اين يادداشت باشد: به اعتقاد من ِ خبرنگار كتاب بخشي از معرفي يك كتاب، گزارش از سانسورشده هاي كتاب است، ولو اينكه به مذاق برخي خوش نيايد. مجموعه شعر «دلفين ها در خواب هايم شنا مي كنند» هم با وجود اينكه مانند همه كتاب هاي چاپ شده در ايران از مميزي مي گذرد، اما سعي كرده است تا حدي تشخص خودش را نشان دهد و مشمول اين اتفاق ناخوشايند نشود كه بسياري از كتاب ها بعد از دريافت مجوز شبيه هم مي شوند، در حالي كه پيش از ارسال براي دريافت مجوز هر كدام تا حدي تشخصي نسبت به ديگر آثار شعر دارند. باري از اين مجموعه هم شعر هايي حذف شده است كه اينجا شعر «تار و پود» را مي خوانيم: «مثل نخ هايي / كه بالامي روند/ از دار قالي / شكل مي گيرم/ زيبا مي شوم/ ...
□ روزنامه اعتماد، شماره 2673 به تاريخ 19/2/92، صفحه 10 (كتاب)
