سپیده خلیلی (روزنامه تهرانامروز): تعداد كتابهاي منتشر شده در طول سال آمار غبار گرفتهاي دارد، بانك اطلاعاتي منسجمي از تعداد دقيق فروش كتاب و تعداد ارجاعها وجود ندارد، مراكز پخش كتاب، اطلاعات فروش ناشران را محرمانه ميدانند و در اين آشفته بازار، نويسندگان به دنبال صحت فروش ناشران و ادعاي پرفروشي كتابها هستند.
هر سال چرخه نشر ميزبان تولد كتابهايي است كه از دوران جنيني يعني جرقه ايده در ذهن نويسنده آغاز ميشود، با عنوان، موضوع، نام نويسنده و موضوع رشد پيدا ميكند و با قرار گرفتن در ويترين مغازهها و ليست فروش يا طي يك مراسم رونمايي به دنياي مخاطبان نزول اجلال ميكنند، اما شيوه بزرگشدن آنها خود يك معماست چرا كه كتاب هم مانند كودكان ممكن است در بزرگ سالي دكتر يا مهندس شود (بخوانيد مخاطب پيدا كند، در ليست«ترينها» قرار بگيرد يا شايد با امضاي آدمهاي مشهور پاي كتاب، مخاطبان جوگير شوند و كتاب را بخوانند)، «جان گريشام» جنايينويس مشهور آمريكايي معتقداست: نوشتن كتاب خيلي راحتتر از فروش آناست و پرسشهاي اين گزارش اين است كه چرا از ميان آمار بيشمار كتابهاي منتشر شده كه همچنان يك معادله بيجواب است. فقط تعداد معدودي، افكار عمومي را جلب ميكند؟ عواملي كه يك كتاب را در ليست پر فروشترينها قرار ميدهد چيست؟ آيا كتاب خوب همان كتاب پرفروش است؟
«رضا اميرخاني» با اشاره به فروش و آمار كتاب به عنوان يك امر تخصصي در حيطه كار ناشران معتقد است: وظيفه مطبوعات صحتسنجي آمار فروش ناشران است. نويسنده «جانستان كابلستان»،«مناو» و «قيدار» آخرين رماني كه از وي در بيستوپنجمين نمايشگاه كتاب تهران رونمايي شد، بررسي صحت فروش ناشران را از سه طريق ممكن دانست و گفت: آمارگيري جزئي و استقرايي يعني تحقيق از تعداد ارجاعهاي كتاب از كتاب فروشيهاي مختلف و ميانگين گرفتن از آنها ميتواند روشي براي كسب اعتماد از فروش كتاب باشد. وي اظهار داشت: شركتهاي پخش كتاب آمار فروش ناشران را اغلب محرمانه ميخوانند و حاضر به پاسخگويي نيستند در حالي كه مراجعه به فضاي مجازي و نسبتگيري ميان بازديد كنندگان و ميزان فروش كتاب راهحل ديگري براي حل ابهام فروش كتاب است. از سويي «منوچهرحسن زاده» با در نظر گرفتن سليقههاي متفاوت مخاطبان خاص وعام و احترام به آنها براي فروش يك كتاب، به تهران امروز ميگويد: انتخاب يك كتاب در ميان خوانندگان عام با حس همذاتپنداري و پيدا كردن نشانههاي ارتباطي آشنا از محيط اجتماعي، خانوادگي و فرهنگي معنا پيدا ميكند.
وي با بيان اينكه معيار پرفروشي كتاب فارغ از نوع مخاطب، ارتباط ذهني با خواننده بدون شكنجه و تحقير ذهني شخص است، افزود: هنر ناشر ارتقاي سطح پايينترين هرم اجتماعي جامعه فرهنگي يعني عوام و همراه كردن آنها با خود براي رسيدن به مخاطب خاص در طول زمان است.
مدير انتشارات مرواريد گفت: افكار عمومي در انتخاب خود خطا نميكند و اگر كتابي از ديد اذهان عمومي پذيرفته نشود پرفروش نيست و فروش خوب يك كتاب تا حد زيادي بستگي به شرايط فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و توزيع مناسب آن دارد. حسن زاده خاطرنشان كرد: عادت جامعه به كتاب خواني از مدرسه شروع ميشود و متاسفانه هيچ كار قابل ستايشي در اين حوزه صورت نگرفته است چرا كه زنگ كتاب خواني در مدارس ما به خواب رفته و پرورش حلقه مفقوده آموزش و پرورش است. وي در بخش ديگري از سخنانش خاطرنشان كرد: برند ناشر، شهرت و اعتبار اوست و اين امر با نيازسنجي از دنياي مخاطبان شكل ميگيرد تا فروش كتاب با موضوعات متفاوت از ادبيات تا فلسفه با پيدا كردن بازار به عنوان يك آرم شناخته شده در كارنامه ناشر قرار بگيرد. كاوه كياييان به عنوان يك كتاب فروش در اين زمينه ميگويد: تعبير پرفروشي يك كتاب به معناي بد بودن آن نيست. اما تشكيل جريانهاي كاذب اقتصادي، تبليغات نادرست، ايجاد حلقههاي سردمداري و تشكيل حباب تجاري فقط سود اقتصادي را منهاي انديشه تضمين ميكند.
وي افزود: قرار گرفتن در ليست بهترينها به معناي خوب بودن نيست اما تبليغات به عنوان مهمترين اهرم فروش كتاب با اعلام رسمي و غير رسمي يك كتاب را در نصف روز به فروش ميرساند. اين مدير كتابفروشي با اشاره به تفاوت پرفروشي كتاب در داخل و خارج از نمايشگاه خاطرنشان كرد: طيف متفاوت مخاطبان كتاب باعث ميشود اغلب كتابهاي عامهپسند در ليست«ترينها» قرار بگيرند اما خارج از نمايشگاه كتاب با مخاطبان هميشگي و چهرههاي دائمي شناخته شده همراه ميشود. یوسف علیخانی كه از ناشران و نويسندگان فعال است، درباره صحت فروش آمار ناشران و راههای کسب اعتماد بین ناشر و نویسنده ميافزايد: ناشران به طور معمول از چاپ اول کتابها هیچ سودی نمی برند و به همین دلیل از انتشار کتابهایی که تجدید چاپ آنها با احتمال روبه رو است خودداری می کنند. مدیر نشر آموت معتقد است: از صد درصد قیمت کتاب بین 37 تا 40 درصد هزینه آماده سازی وچاپ کتاب است که از انتخاب کتاب، شروع می شود تا ویرایش، حروف چینی، نمونه خوانی، صحافی تا پول کاغذ، زینک، چاپ جلد و گرفتن مجوز از ارشاد ادامه می یابد. وی در ادامه افزود: چهل درصد از قیمت کتاب را مراکز پخش دریافت می کنند که 25 درصد آن سهم فروشندگان کتاب است و با احتساب 5 درصد برای پرتی کتاب یعنی ضایعات و اختصاص 10تا15 درصدی حق التالیف، برای نویسندگان، فقط صفر تا پنج درصد سود، برای ناشران باقی می ماند. وي در بخش دیگری از سخنانش درباره تاثیر تبلیغات در پر فروشی کتابها گفت: کتاب با سوژه مناسب، انتخاب درست موضوع همراه با ارتباط با جلد کتاب،به عنوان نخستین پرده ارتباطی، بدون بازی های تبلیغاتی که نهایت کتاب را تا چاپ سوم یا چهارم همراهی میکند، از طریق معرفی دهان به دهان وارد لیست پر فروشها می شود.
علیخانی در ادامه خاطرنشان کرد: ناشر و نویسنده در نهایت ضامن پرفروشی کتاب نیستند و مهم این است که در یک چرخه توزیع مناسب کتاب از طریق معرفی صحیح به دست خواننده برسد تا مردم با تبلیغات سینه به سینه فارغ از رسانه و جلسات نقد و بررسی، تکلیف فروش کتاب را تعیین کنند.
وی با بیان اینکه روند کتاب های شعر و رمان در بهترین حالت تا چاپ دوم است، افزود: کتاب های روانشناسی عمومی، رمان و کتاب های آموزشی از بديهیات موفقیت فروش هستنداما ناشران ایرانی با حمايتهاي دولتي و تفكيك ناشران تخصصي بايد به سمت فروش بدون دغدغه كتاب حركت كنند مدیر نشر آموت با اشاره به اینکه نام نویسنده و شهرت وی برند مناسبی برای ناشر است خاطرنشان کرد: نویسندهای که شهرت وی، امضای پای اثر باشد راه را برای استقبال از آثار دیگر وی میگشاید؛ اما عنوان خوب نبودن کتابهای پرفروش یک بر چسب غیر منصفانه است هرچند که معیارهای انتخاب کتاب خوب و پر فروش یک امر نسبی است.
علیخانی افزود: روان بودن روایت یک نویسنده یعنی بحث تکنیک خطی داستان نقش پررنگی در پر فروشی یک کتاب مانند رمان ایفا می کنند اما تطابع اضافات (بخوانید بازی با کلمات و تکنیک) حتی با قید برند و شهرت ناشر احتمال پر فروشی کتاب را به حداقل می رساند.
وي تصريح كرد: بعضی کتابها هاله ای به دنبال خود دارند که خوب به فروش می روند اما در مجموع با پیش بینی فاکتورهایی می توان حدس زد کتاب در لیست «ترینها» قرار می گیرد یا در کف فروش حداقلی به زندگی ادامه می دهد. در مجموع معيارهاي پرفروشي كتاب با برقراري ارتباط ذهني با خواننده، تسهيل شرايط فرهنگي اجتماعي، اقتصادي و سياسي و عادت جامعه به كتاب خواني، جلوگيري از فروش كتاب بدون انديشه و شفافسازي صحت فروش ناشران با تشكيل يك بانك اطلاعاتي منسجم كودك موفق كتاب را به عرصه انديشههاي بزرگ ميرساند.
